Phục hồi não bộ

Trước khi thực hiện Trị liệu làm giàu cảm giác, cần hiểu rõ về các chấn thương và việc phục hồi của não bộ.

Việc cơ thể bị chấn thương không hiếm khi xảy ra. Ví dụ một vết rách trên da, xương bị gãy, hoặc phẫu thuật gan. Ở mặt khác, sau khi bị thương, sự hồi phục cũng rất thường xuyên xảy ra. Có lẽ lá gan là ví dụ nổi bật nhất cho khả năng phục hồi phi thường của cơ thể. Thậm chí khi phẫu phuật cắt một nửa thì nó vẫn có thể phát triển trở lại kích cỡ ban đầu.

Các nghiên cứu khoa học cho thấy nhiều rối loạn phát triển thần kinh như tự kỷ, tăng động giảm chú ý và chậm phát triển thường xuyên có liên quan tới và/hoặc bị trực tiếp ảnh hưởng bởi các chấn thương xảy ra ở não bộ.

Hai yếu tố quan trọng để phục hồi một vết thương

Thứ nhất, trong chính cơ thể có cơ chế phục hồi gọi là “tế bào gốc”. Tế bào gốc có ở khắp nơi trong cơ thể. Đây là dạng tế bào cơ bản có khả năng phát triển đa dạng. Cụ thể:

• Phát triển thành nhiều phiên bản của chính nó.
• Phát triển thành các dạng tế bào chuyên hóa, như tế bào gan, cơ bắp, máu, thần kinh.

Trên thực tế, các nghiên cứu khoa học đã tìm thấy tế bào gốc ở nhiều vùng trong não bộ. (Hành khứu giác – hồi hải mã – vách ngăn – vân – tủy sống – vùng tiền não thất bên – các não thất). Tương tự như tế bào gốc ở các vùng khác trên cơ thể, các tế bào gốc não tiếp tục phát triển ngay cả khi ởtuổi trưởng thành. Các tế bào gốc não vừa có thể tạo thêm các tế bào gốc mới, vừa có thể phục hồi não bộ. Nghiên cứu cho thấy não bộ có khả năng thay đổi, tái tạo, phục hồi và phát triển. Tên khoa học của hiện tượng này là Tính chất Mềm dẻo của Não bộ (Brain Plasticity).

Thứ hai, cơ thể cần được đáp ứng các điều kiện hỗ trợ cần thiết. Ví dụ, vết thương hở phải được để yên và băng bó lại cẩn thận. Nếu liên tục bị cạy ra, vết thương nhiều khả năng sẽ không bao giờ hồi phục được. Còn đối với việc gãy xương, chỗ gãy phải được giữ cố định và không có bất kỳ hoạt động nặng nào trong một khoảng thời gian nhất định.

Một trong những điều kiện hỗ trợ quan trọng nhất để não bộ hồi phục là Làm giàu cảm giác

Làm giàu cảm giác là việc giúp não bộ tiếp xúc với nhiều kích thích cảm giác có lợi và đa dạng. Nó có thể là mát xa, ôm, ngửi các mùi hương, nhìn ngắm cảnh vật, hình ảnh đẹp. Trị liệu Làm giàu cảm giác là phương pháp làm giàu cảm giác được hệ thống, chuyên sâu và hiệu quả nhất hiện nay. Hiện phương pháp đã được Gánh Xiếc thực hiện tại các phòng chơi của Trung tâm.

Khởi nguồn Trị liệu làm giàu cảm giác

Làm giàu Cảm giác là điều kiện thiết yếu giúp não bộ phát triển và phục hồi các chấn thương. Chủ yếu liên quan tới các dạng rối loạn phát triển thần kinh như tự kỷ, tăng động giảm chú ý hay chậm phát triển. Phương pháp này đã được nghiên cứu trong hàng trăm năm qua.

Điểm khởi đầu của lĩnh vực này là “Làm giàu Môi trường”

Vào năm 1783, nhà giải phẫu Malacarne huấn luyện một số con chó và chim và một số thì không. Những con vật được huấn luyện thường xuyên thực hiện các bài tập và hoạt động vận dụng não bộ. Kết quả cho thấy những con vật này có tiểu não, bộ phận kiểm soát chuyển động, sự thăng bằng, phối hợp và tư thế, lớn hơn so với những con không được huấn luyện.

Vào năm 1960, nhà tâm lý học Rosenzweig nghiên đã cứu trên hai nhóm chuột. Ở nhóm 1, mỗi con chuột được nuôi trong một chuồng riêng. Trong chuồng không có gì khác ngoài thức ăn và nước uống. Ở nhóm 2, nhiều con chuột được nuôi cùng nhau trong một chuồng. Trong chuồng không chỉ có thức ăn, nước uống mà còn có rất nhiều loại đồ chơi.

Kết quả cho thấy so với những con chuột được nuôi riêng và chỉ được ăn và uống, những con chuột được nuôi trong môi trường “làm giàu” có vỏ não dày hơn 3-7%, số lượng tế bào bảo vệ não cao hơn 12-14% và mức độ kết nối, phối hợp và trao đổi thông tin giữa các vùng não bộ cao hơn 25%.

“Làm giàu Môi trường” và “Nghèo nàn Môi trường”.

Vào năm 1995, trường đại học UCLA (Mỹ) cử một nhóm nghiên cứu tới các trại mồ côi ở Romania. Do cơ sở cật chất thiếu thốn, các trẻ thường được giữ trong cũi/giường có chấn song. Trẻ đóng bỉm vải bẩn tái sử dụng. Bên cạnh đó, các trẻ thường ăn các thức ăn thiếu vị. Môi trường xung quanh không có cả nhạc lẫn các mùi hương dễ chịu. Do thiếu nhân lực nên trại không thể thường xuyên chăm sóc và tương tác bằng lời với trẻ. Hậu quả là tất cả các trẻ đều biểu lộ những sự thiếu hụt ở chức năng nhận thức xã hội và chậm phát triển. Đặc biệt, một trong ba trẻ biểu lộ các hành vi mang tính tự kỷ, các rối loạn giao tiếp và ngôn ngữ.

Khi thấy điều này, nhóm nghiên cứu đã áp dụng làm giàu môi trường. Họ chăm sóc kèm với âm nhạc, ngồi trên ghế đung đưa, bọc các trẻ trong chăn. Họ còn tạo điều kiện để các trẻ chơi các đồ chơi khác nhau trên sàn cùng các bạn. Mùi vị thức ăn cũng trở nên đa dạng hơn. Kết quả là các trẻ này cải thiện rất nhiều và bắt đầu giao tiếp với nhau. Một số trẻ lớn bắt đầu chăm sóc các trẻ nhỏ.

Vào năm 2000, một nghiên cứu khác cho thấy dù trẻ còn nhỏ hay đã lớn, làm giàu môi trường đều có thể giúp não bộ cải thiện và phục hồi các chấn thương. Thêm vào đó, sự phục hồi hay tăng trưởng đối với não bộ thường vẫn được duy trì, ngay cả khi quy trình trị liệu đã kết thúc.

Trị liệu Làm giàu Cảm giác (Sensory Enrichment Therapy)

Trị liệu Làm giàu cảm giác là phương pháp tiên tiến và tối ưu trong việc Làm giàu cảm giác. Nó bao gồm các hoạt động cho trẻ tiếp xúc với nhiều dạng kích thích giác quan cùng một lúc. Một hoạt động điển hình của phương pháp này là “ngửi mùi hương và cào nhẹ”. Khi đó, trẻ đồng thời tiếp xúc với cả kích thích khứu giác lẫn xúc giác.

Một trong những yếu tố chủ chốt kích hoạt não bộ tái tạo và phục hồi các chấn thương (liên quan tới các dạng rối loạn phát triển thần kinh như tự kỷ, tăng động giảm chú ý hay chậm phát triển) là một chất tự nhiên trong cơ thể, tên là Norepinephrine. Khi cơ thể càng tiết ra nhiều chất này, thì não bộ càng sẵn sàng tái tạo và phục hồi.

Việc đồng thời tiếp xúc với nhiều kích thích giác quan khác nhau giúp não bộ cải thiện và phục hồi.

Trị liệu Làm giàu Cảm giác bao gồm nhiều hoạt động. Nó giúp kích thích cả 5 giác quan nhưng ưu tiên khứu giác và xúc giác vì 4 lí do:

• Các giác quan này phát triển đầu tiên khi trẻ trong bụng mẹ.
• Chúng thường tiếp tục hoạt động ổn định sau khi các giác quan khác đã ngừng hoạt động.
• Có nhiều dữ liệu nghiên cứu nhất về tác động của chúng tới sự phát triển và tính chất hóa học thần kinh của não bộ.
• Như đã đề cập, kết hợp hai giác quan này kích hoạt lượng Norepinephrine tăng mạnh.

Điều gì làm Trị liệu Làm giàu Cảm giác trở nên đặc biệt?

Phương pháp này không phải đơn thuần kết hợp bất kì kích thích giác quan này với bất kì kích thích giác quan khác một cách ngẫu nhiên hay tùy ý. Trên thực tế, tất cả các hoạt động của phương pháp này đều bắt nguồn từ các nghiên cứu lâm sàng. Chúng được thử nghiệm một cách rõ ràng, chi tiết, khoa học, có hệ thống và có cơ sở cho thấy tính hiệu quả của chúng đối với não bộ.

Bên cạnh đó, không phải hoạt động nào của phương pháp này cũng nên được áp dụng một cách ngẫu nhiên hay tùy ý đối với bất kì trẻ nào. Mỗi trẻ gặp các rối loạn phát triển thần kinh sẽ có các sự khác biệt nhất định ở não bộ. Khởi điểm, mỗi trẻ có các khả năng và các yếu điểm cụ thể. Do đó cần các hoạt động cụ thể phù hợp với thể trạng của trẻ. Vì thế, cha mẹ nên trao đổi với một chuyên viên nắm rõ phương pháp này để mang lại hiệu quả.

Từ kết quả đến niềm tin

Một chương trình làm giàu toàn diện, giúp phục hồi não bộ không chỉ bao gồm Trị liệu Làm giàu cảm giác mà còn cả các yếu tố hỗ trợ não bộ khác. Ví dụ như kiểm soát mức độ căng thẳng.

Nhiều trẻ gặp rối loạn phát triển, đặc biệt những trẻ bị rối loạn xử lý giác quan, thường ở trạng thái căng thẳng và sợ hãi. Điều này có thể gây hại cho não bộ, làm ảnh hưởng lâu dài tới khả năng tự tái tạo cấu trúc của não bộ khi chúng ta áp dụng Trị liệu Làm giàu cảm giác.

Các nghiên cứu thực nghiệm về Trị liệu Làm giàu cảm giác

Các nghiên cứu cho thấy rằng căng thẳng triền miên làm kích cỡ và chức năng của hồi hải mã suy giảm. Hồi hải mã có vị trí nằm sâu trong não bộ. Bộ phận này xử lý tất cả các thông tin diễn ra và liên kết các sự kiện trong hiện tại với các sự kiện trong quá khứ . Đồng thời, nó còn lưu trữ những cảm xúc liên quan tới những ký ức này.

Việc giảm thiểu tối đa căng thẳng của trẻ thường giúp hỗ trợ Trị liệu làm giàu cảm giác hoạt động hiệu quả hơn. Không chỉ thế, nó mang lại kết quả cải thiện rất rõ rệt và nhanh chóng. Về lâu dài, Trị liệu Làm giàu cảm giác giúp não bộ xử lý những sự căng thẳng một cách hiệu quả hơn.

Nghiên cứu lâm sàng đầu tiên (2013)

Các trẻ tự kỷ tham gia được chia thành hai nhóm. Nhóm 1 được áp dụng Trị liệu ngôn ngữ, Phân tích hành vi ứng dụng (ABA) và Vận động trị liệu (OT). Nhóm 2 được áp dụng tất cả các phương pháp này, cộng thêm Trị liệu làm giàu cảm giác. Sau 6 tháng trị liệu:

• Theo “thang đánh giá Tự kỷ ở trẻ em”, 7% các trẻ trong nhóm 1 đạt tiến triển lâm sàng cao ở mức 5 điểm, và 42% các trẻ trong nhóm 2 đạt mức độ này.
• Theo “bài trắc nghiệm quốc tế Leiter” đánh giá khả năng suy luận, tư duy hình ảnh, trí nhớ và tập trung. Kết quả thu được điểm trung bình của nhóm 1 giảm 2.6 điểm, còn của nhóm 2 tăng 8.7 điểm.

Nghiên cứu lâm sàng kiểm chứng (2015)

Các trẻ tự kỷ tham gia cũng được chia thành hai nhóm tương tự như nghiên cứu năm 2013. Sau 6 tháng trị liệu:

• Theo “danh mục quan sát chẩn đoán Tự kỷ”, 21% các trẻ trong nhóm 2 cải thiện nhiều tới mức không còn được chẩn đoán là mắc tự kỷ. Không trẻ nào trong nhóm 1 đạt được mức cải thiện này.
• Theo “bài trắc nghiệm quốc tế Leiter”, điểm trung bình của nhóm 1 tăng 1.5 điểm, còn của nhóm 2 tăng 8.4 điểm.
• Theo “hồ sơ giác quan ngắn” đánh giá các phản ứng giác quan bất thường. Nhóm 1 cải thiện 2.9 điểm, còn nhóm 2 cải thiện 11.4 điểm.
• Theo “thang phát triển ngôn ngữ Reynell”, khả năng hiểu ngôn ngữ của nhóm 1 tăng 3.63%, còn của nhóm 2 tăng 7.42%.

Nghiên cứu năm 2016

1002 gia đình thực hiện Trị liệu Làm giàu cảm giác tại nhà với con họ theo chỉ dẫn của các chuyên gia. Sau 7 tháng, các trẻ cải thiện rõ rệt ở khả năng học tập, trí nhớ. Bên cạnh đó, mức độ lo âu giảm dần và tăng thời lượng tập trung. Các kỹ năng vận động, xử lý giác quan, nhận thức bản thân, các kỹ năng xã hội, các hành vi tự kỷ cũng được cải thiện. Hơn nữa, các tiến triển diễn ra tương đồng giữa giới tính, dân tộc. Cho dù mức độ khởi điểm là khá nặng hay rất nhẹ thì hiệu quả thu được vẫn khả quan như nhau.

–Tư vấn viên Dương Mạnh Quân –

Hợp tác với Mendability, đơn vị điều hành phương pháp trị liệu này, Gánh Xiếc Nhà Jù đã được cấp chứng chỉ công nhận khả năng cung cấp và hỗ trợ các gia đình thực hiện. Liên lạc với chúng tôi để biết thêm chi tiết.

Hotline: 036 501 6382

Fanpage: Gánh Xiếc Nhà Jù