Chắc chắn, bạn đã nghe đâu đó những câu nói về ADHD đại loại như:

• Thời tôi còn nhỏ làm gì có ADHD
• Không phải ADHD đâu! Những đứa trẻ này chỉ cần ăn ít đường, chơi ít màn hình hơn và cần kỷ luật hơn
• Cha mẹ cần dừng việc đổ lỗi các vấn đề hành vi của trẻ cho ADHD và hãy kỷ luật chúng

Đó là một số cách nhìn đối với ADHD.

Một số người không tin rằng nó xứng đáng có một cái tên bởi vì họ không tin rằng đó là một rối loạn. Họ đơn giản tin rằng: đó là một đứa trẻ hư hỏng, một đứa trẻ vô kỷ luật và có thể cách nuôi dạy của bố mẹ chúng không tốt. Thậm chí có nhiều người khi đứng trước một người có ADHD, họ còn không tin rằng đó là một người có ADHD!!! Cũng giống như tự kỷ, có nhiều nguyên nhân có thể gây ra các triệu chứng ADHD, nhưng ADHD là có thật. Chúng ta cảm giác như chúng ta đang gặp nhiều trẻ ADHD hơn. Thế nhưng thực tế thì, xã hội và thế giới mới của chúng ta đang khiến cho các triệu chứng thực sự của ADHD sôi sục và trở nên mạnh mẽ hơn!

Nhưng, não ADHD không tệ! Còn lâu mới tệ. Bộ não ADHD đơn giản là khác thường.

Hãy tưởng tượng, não của trẻ ADHD như hàng ngàn dây đu (bạn biết bộ môn Zip-line chứ?) Nếu một cái gì đó không đủ mạnh để giữ sự chú ý của trẻ, chúng sẽ đu sang cái dây khác hấp dẫn hơn.

Hãy để ý một chút, trước đây chúng ta có thể giữ được sự chú ý của trẻ lâu hơn nhiều. Vì thế giới của chúng ta lúc đó đơn giản và nhàm chán hơn bây giờ. Nếu muốn tìm hiểu một điều gì đó thì chúng ta phải tìm trong sách vở, đến thư viện, mò trong từ điển hoặc là phải hỏi ai đó… Giờ đây thì chỉ cần đánh một cái tên, chúng ta có thể nhìn thấy ngay lập tức vô số hình ảnh, video, hoạt động và tương tác với chúng trong vòng tích tắc. Thế giới này, nếu bạn có không thích thì thực tế là đầy thú vị, nhanh, đổi mới và đầy sáng tạo.

Thế giới đang thay đổi nhưng vấn đề giáo dục thì …

Sự bùng nổ công nghệ đã tạo ra rất nhiều thay đổi. Trao đổi thông tin giữa chúng ta an toàn hơn, nhanh hơn và hiệu quả hơn. Mọi giao tiếp trở nên tức thời. Sự sáng tạo của chúng ta là vô tận. Nhưng phần lớn hệ thống giáo dục của chúng ta thì lại chưa thay đổi. Đừng hiểu sai, có rất nhiều giáo viên vẫn rất tuyệt vời. Họ chỉ là phải làm theo một quy tắc mà họ phải bắt buộc thôi.

Ở nhiều trường học Việt Nam, trẻ em phải ngồi trên ghế hàng giờ (thậm chí cả ngày) để học những kiến thức đã được dạy đi dạy lại trong bao nhiêu thập kỷ. Đã bao giờ bạn để ý đến những chiếc cặp to đùng mà các con đeo trên lưng. Hay thậm chí là rất nhiều thương hiệu đã sản xuất “vali kéo” chỉ để phục vụ việc mang vác sách vở trở nên dễ dàng?

Khi học sinh mẫu giáo nên ở bên ngoài chạy, chơi và khám phá, chúng ta bắt trẻ ngồi viết chữ và số. Chúng ta đã giảm giờ giải lao, thể dục và hoạt động nghệ thuật. Chúng ta giao cho trẻ hàng giờ bài tập về nhà và tự hỏi tại sao lại có quá nhiều các vấn đề về hành vi. Đối với một đứa trẻ không ADHD thì điều này có vẻ nhàm chán, nhưng còn có thể chịu được, chúng học cách thích nghi với việc này. Tuy nhiên điều này không đúng với một bộ não ADHD.

Khó khăn đặc biệt dành cho trẻ ADHD

Khi những đứa trẻ bị ADHD cố gắng ngồi và lắng nghe giáo viên, sẽ không mất nhiều thời gian để chúng có thể “đu dây” ở một nơi nào khác nếu những gì chúng đang phải học không thú vị.

Nếu cô giáo đang giảng về lịch sử của triều đình nhà Nguyễn, thì lúc này trẻ ADHD đang “đu dây” đến một thứ hấp dẫn khác. Nó đang nghĩ về nhà máy chế biến đồ ăn mà nó vừa phát minh ra tức thì. Những nét vẽ nguệch ngoạc có thể bắt đầu xuất hiện trên trang giấy. Cùng lúc đó là ánh mắt đăm chiêu, cùng với ý nghĩ “khúc này cần bộ ròng rọc, khúc kia cần tay chuyền”. Tất cả mọi thứ đều tuyệt vời cho đến khi cô giáo gọi “Này em A, em có đang nghe cô giảng không? Em cần cố gắng tập trung hơn nữa!” Đáng tiếc, A không thể biết là cô đang nói gì. Vì cậu đã đu sang một cái dây khác từ lâu rồi.

Những đứa trẻ ADHD của chúng ta không phải là những đứa trẻ khủng khiếp, vô kỷ luật hay vô đạo đức. Chúng ta đã tạo ra một thế giới khiến chúng không thể thích nghi và “sống” với điều đó. Mỗi ngày, chúng ta – những người làm cha mẹ và giáo dục luôn chỉ cố gắng ép chúng phải “chui vào” chiếc hộp cùng một kích thước cho tất cả mọi người. Đấy là những quy chuẩn áp đặt như nhau lên tất cả những đứa trẻ.

Chúng là những đứa trẻ đặc biệt

Trẻ ADHD là những người sáng tạo và đổi mới nhất. Nhưng thay vì tập trung vào những gì đang diễn ra trong não chúng, chúng ta đang tập trung vào những gì chúng ta thấy bên ngoài não. Chúng ta tập trung vào hành vi của chúng và lo lắng về những gì người khác nghĩ. Chúng ta lo lắng về những trường học trẻ sẽ không thể vào được. Chúng ta lo chúng sẽ thất bại. Nhưng điều trớ trêu là, trong khi chúng ta lo lắng về thất bại củae chúng, chúng ta đã làm chúng cảm thấy không có năng lực và THẤT BẠI.

Điều này có nghĩa là chúng ta nên để con cái chúng ta chạy tự do mà không có bất kỳ quy tắc, thói quen hay kỳ vọng nào? TUYỆT ĐỐI KHÔNG! Tất cả trẻ em đều cần các quy tắc, thói quen và kỳ vọng để cảm thấy an toàn và yên tâm. Nhưng chúng ta phải ngừng làm chúng cảm thấy thất bại và bắt đầu giúp chúng thành công. Nếu bạn là cha mẹ hoặc giáo viên của một trẻ ADHD, hãy thử thay đổi lăng kính của mình.

Những thay đổi nào chúng ta có thể thực hiện để giúp trẻ ADHD của chúng ta được chấp nhận khi cái hộp không phù hợp với chúng?

• Chúng ta phải cho chúng thời gian để đu dây trong ngày
• Chúng ta phải cho chúng thời gian để chạy, chơi và khám phá
• Chúng ta phải hỗ trợ lợi ích của chúng và giúp nuôi dưỡng đam mê của chúng
• Chúng ta phải nhìn lại hệ thống giáo dục
• Chúng ta phải giảm bài tập về nhà
• Chúng ta phải đặt giới hạn về thời gian chúng chơi video
• Chúng ta phải đặt giới hạn về thời gian chúng dành cho mạng xã hội
• Chúng ta phải tập trung vào nỗ lực của chúng, tìm những thành công nhỏ và khen ngợi chúng cụ thể

Hãy bình tĩnh, thoải mái và bớt kỳ vọng. Quan trọng nhất, là đừng suy nghĩ về những tiêu chuẩn, áp đặt, hay là “những chiếc hộp” để những đứa trẻ ADHD chui vào đơn giản bởi vì không thế bỏ một chiếc hộp cùng kích thước cho tất cả những đứa trẻ này!

– Gánh Xiếc Nhà Jù –