BÌNH THƯỜNG HÓA là quá trình làm cho một người trở nên bình thường.

“Bình thường” có thể rất tuyệt vời, nhưng ở đây tôi muốn nói đến ý nghĩa xã hội của nó: Bình thường tức là sống phù hợp với các tiêu chuẩn của xã hội.

Khuôn khổ bài viết này nêu ra hai ý nghĩa khác nhau của “bình thường hóa”: Làm cho một người trở nên bình thường hoặc làm cho những điều khiến người khác thường trở nên bình thường.

Bình thường hoá theo nghĩa thứ nhất chính là cái mà Borg làm trong Star Trek: Các cá nhân được đồng hoá bằng cách loại bỏ hoặc giấu đi những góc cạnh thô ráp. Những sự khác biệt của họ so với những gì được xã hội chấp nhận.

Bình thường hoá theo nghĩa thứ hai là những gì các nhà văn cố gắng làm đi làm lại trong Star Trek: Những nhóm người kỳ quái, giống như Klingons, từ từ được nhìn nhận là có những điểm chung với người bình thường so với ban đầu. Họ có khả năng tồn tại một cách thành công trong xã hội một khi có các sự điều chỉnh giúp cho họ thích nghi.

Can thiệp để bình thường hóa

Một cá nhân được bình thường hoá chính là cách can thiệp cho những người tự kỷ hướng tới. Nếu chúng tôi, những người có tự kỷ có thể được dạy để có thể giao tiếp mắt ở mức độ xã hội chấp nhận được, được dạy để không stim (có các hành vi lặp đi lặp lại) quá lộ liễu và không thể hiện bản thân theo các cách không được chấp nhận, thì có lẽ chúng tôi đã có thể cùng tồn tại với những người bình thường trong xã hội mà không gây ra quá nhiều phiền toái.

Xã hội có nhiều cách để đối phó với sự khác thường. Mỗi cách đều có các thuận lợi và khó khăn. Bất kể cái gì không được chấp nhận hoàn toàn đều khác thường. Và điều này luôn luôn hạ thấp con người ở một mức độ nào đó. Thông thường, để một điều gì đó được chấp nhận, điều đó phải được nhìn nhận trong khuôn khổ của sự bình thường.

Chấp nhận sự khác thường

Bất kỳ cách tồn tại khác thường nào sẽ phải trải qua các giai đoạn được đối xử khác thường, ví dụ như đồng tính. Trước đây họ bị cho là ác quỷ, tội phạm, phải chữa trị và bị kỳ thị. Ngày nay, xã hội bắt đầu chấp nhận và đồng tính đang trên đường được hoàn toàn bình thường hoá. Hiện tại, tự kỷ vẫn đôi khi bị coi là ác quỷ, thường hay bị kỳ thị và vẫn được chữa trị bằng thuốc quá liều.

Với việc càng ngày càng nhiều người được chẩn đoán có tự kỷ, những người ủng hộ tự kỷ và nhiều người khác đang làm cho chúng ta hiểu hơn về tự kỷ là gì và có lẽ sẽ có xu hướng tiến tới sự bình thường hoá tự kỷ.

Ở đây mô hình đa dạng thần kinh chính là chìa khoá. Những người khác nhau luôn suy nghĩ khác nhau. Và vẫn luôn luôn có một số người khó để hoà nhập. Ngôn ngữ và các nghiên cứu về tự kỷ đã giúp chúng ta bắt đầu hiểu tự kỷ là gì. Một số bộ não mang tính tự kỷ vì đó là cách mà con người tiến hoá. Đừng hiểu nhầm rằng một số bộ não sinh ra đã bị “hỏng”.

Tự kỷ là dị biệt hay khác biệt?

Người tự kỷ có xu hướng giỏi hơn những người không tự kỷ về một số thứ. Rất có thể là sự đa dạng và cách suy nghĩ của não bộ đang là một đóng góp tích cực cho con người. Nếu tự kỷ thật sự là một phần của sự đa dạng vốn có của trí tuệ con người, việc một số dạng tự kỷ ít nhất sẽ được chấp nhận như nó có chỉ còn là vấn đề thời gian. Sự bình thường hoá của nó là không thể tránh khỏi.

Tuy nhiên, các giới hạn của việc bình thường hoá này thì không rõ ràng được như vậy. Việc dùng thuốc cho dạng tự kỷ kiểu chức năng cao là một khái niệm tương tối mới. Trong khi tự kỷ chức năng cao được coi là vẫn luôn tồn tại. Tuy nhìn chung được chấp nhận dễ dàng hơn, chúng tôi có lẽ vẫn luôn bị cho là những người kỳ quặc.

Chúng tôi có lẽ cũng sẽ luôn như vậy. Trong xã hội mà số đông là những người không tự kỷ, vậy thì câu hỏi là kỳ quặc ở mức độ nào sẽ được chấp nhận là một phần của bình thường? Nếu như chúng tôi được sống ở vòng ngoài cùng của sự bình thường, hãy cứ cho là thế – trong một xã hội tôn trọng sự khác thường, thì ở vòng ngoài cũng không phải là tệ.

Bình thường hóa người tự kỷ

Cuộc sống sẽ khó khăn hơn với những người mà hội chứng tự kỷ làm họ trở nên khác thường hơn rất nhiều. Mặc dù đôi khi những người khác thường ít hơn cũng gặp rất nhiều khó khăn. Bình thường hoá hoàn toàn tự kỷ sẽ đòi hỏi một khái niệm rộng hơn nhiều so với “tiêu chuẩn”. Điều này có nghĩa là chấp nhận những người tự kỷ không nói được, hiểu được sự bùng nổ, nhận biết được sự nguy hiểm của quá tải giác quan.

Mọi người cần phải học để không thấy phiền khi nhìn thấy người tự kỷ stim. Không sợ hãi khi ai đó không muốn nhìn vào mắt mình. Hoặc không ngạc nhiên khi người tự kỷ không muốn bị chạm vào người. Họ cần phải có thái độ bình tĩnh hơn để hiểu người tự kỷ bởi vì người tự kỷ hiểu mọi thứ theo nghĩa đen trong khi chúng ta dùng nghĩa bóng.

Có lẽ chúng tôi đã yêu cầu quá nhiều? Tất nhiên chúng ta còn phải đi một con đường dài. Thế nhưng có thể con đường đó không phải là điều phi thực tế. Điều này thậm chí có thể tốt với toàn bộ những người còn lại. Đặc biệt đối với những người khuyết tật khác, khuyết tật thần kinh hoặc những người thiểu số khác – nếu như chúng ta nhận biết tốt hơn và chấp nhận tốt hơn sự khác biệt.

– Một người tự kỷ viết – Trích Oolong.co.uk

– Gánh Xiếc biên dịch –